Wiek dorastania
- trwa od ok 12/13 r. ż. - do 16/17 r. ż.
W tym okresie najczęściej kończy się intensywny rozwój organizmu i intelektu, a dziecko przeobraża się w młodą - dorosłą osobę. Już coraz rzadziej używamy określenia dziecko, a częściej chłopak, dziewczyna, młodzi, młodzież, nastolatek, itp.
Jest to okres intensywnych zmian fizycznych, psychicznych i umysłowych widocznych dla otoczenia, które umożliwiają pełnienie ról społecznych, zawodowych i rodzinnych.
ROZWÓJ FIZYCZNY - dojrzewanie fizjologiczne.
Dokładne parametry w tabeli
Dojrzewanie płciowe. - jest najważniejszą zmianą w tym okresie. Wiąże się ze zmianiami w funkcjonowaniu całego organizmu, pośrednio rzutuje to na zmiany w psychice i funkcjonowaniu społecznym.
Dziewczęta:
- dojrzewają zazwyczaj ok. 2 lata wcześniej przed chłopcami,
- przyjmuje się, że pojawienie się pierwszej miesiączki/12-13 r.ż./ jest momentem osiągnięcia dojrzałości płciowej u dziewcząt,
- pojawia się owłosienie pod pachami i okolicach rodnych,
- rozwijają się piersi,
- wzmaga się wydzielanie gruczołów wydzielniczych skóry/potowe i łojowe/, co może powodować nadmierne przetłuszczanie się włosów, trądzik, pocenie pod pachami,
Chłopcy:
- mutacja głosu,
- pojawia się zarost na twarzy,
- rozrastają się kości barków,
- wzmaga się wydzielanie gruczołow łojowych skóry i potu, chłopcy bardziej niż dziewczynki narażeni są zmiany skórne - łojotokowe zapalenie skóry, uporczywy trądzik, silne pocenie,
- zmieniają się proporcje w budowie ciała i twarzy, towarzyszy temu często skok wzrostowy - w krótkim okresie czasu z małego chłopca wyrasta niekiedy bardzo wysoki mężczyzna,
- jako kryterium dojrzałości płciowej przyjmuje się pierwszy wytrysk nasienia - ok. 15-16 r.ż.
ROZWÓJ UMYSŁOWY - okres operacji formalnych.
SPOSTRZEŻENIA - są dokładniejsze, bogatsze w szczegóły, świadomie kierowane.
Zasługą tego jest też szczytowy rozwój zmysłów. Ponadto coraz lepsza uwaga dowolna, doskonalenie się procesów myślowych pozwala na coraz doskonalszą analizę i syntezę spostrzeganej rzeczywistości.
Pośrednio wpływają one na rozwój orientacji w przestrzeni i w czasie oraz wyobrażen i pojęć z nimi związanych.
PAMIĘĆ - zaczyna dominować pamięć logiczna, czyli w przyswajaniu materiału ważne jest jego rozumienie.
nadal rozwija się pamięć mechaniczna - zwiększa się jej pojemność.
Ważną rolę w zapmiętywaniu odgrywa słowne ujmowanie spostrzeganych treści - werbalizacja.
Jeszcze inna ważna zmiana, to w okresie dorastania dominuje pamięć dowolna.
MYŚLENIE - abstrakcyjne i logiczno-dedukcyjne.
U prawidłowo rozwijających się osób w tym okresie jest przejście od myślenia konkretnego i obrazowego do myślenia abstrakcyjnego. takie operacje myślowe jak porównywani, uogólnianie, wnioskowanie, dowodzenie, klasyfikacja, operowanie symbolami, czy liczbami osiągają wyższy poziom i przybieraja postać operacji formalnych.
ROZWÓJ OSOBOWOŚCI
EMOCJE I UCZUCIA - zmienia się treść, dynamika, intensywność i przebieg wielu przeżyć emocjonalno-uczuciowych.
Bardzo łatwo pojawiają się skrajne nastroje - od euforii i entuzjazmu do rozpaczy i znięchecenia.
Często zdarza się, że "nastroje" pojawiają się bez wyraźnej przyczyny.
Ale nie jest tak, że cały okres dorastanie jest tak niestabilny i burzliwy - jest to chrakterystyczne dla początkowego okresu, co może wynikać z pojawienia się w organiźmie dużej ilości hormonów i związane z tym intensywne dojrzewanie płciowe.
Najczęściej spotykane uczucia i emocje w tym okresie:
- pozytywne - miłość, wzruszenie, radość, entuzjazm, przyjemność,
- agresywne - gniew, zazdrość, nienawiść, wrogość,
- obronne - lęk, nieśmiałość, zakłopotanie, niepokój, strach, smutek, niesmak.
DOJRZAŁOŚĆ EMOCJONALNA - pierwotne reakcje emocjonalne impulsywno-popędowe przechodzą na bardziej dojrzałe, akceptowane społecznie. Jako przykład podam wyrażanie agresji.
Małe dziecko - gryzie, kopie, pluje, krzyczy, bije
Dorosły najczęściej stosuje formy agresji słownej, często jest ona pośrednio wyrażana.
Często w ocenie naszego dziecka słyszymy, że jest niedojrzałe emocjonalnie - ocznacza to, że nie ma większego wpływu na swoje reakcje emocjonalne, prezentuje infantylne/prymitywne formy zachowań - gwałtowność, wybuchowość, złość, zachowania niedostosowane do siły bodźca, warunków otoczenia i okoliczności/sytuacji.
W okresie dorastania młoda osoba uczy się powstrzymywać od natymiastowego zaspokojenia potrzeb własnych. Wzrasta też tolerancja na bodźce prowokujące.
Cechy zrównoważonej i zdrowej emocjonalnie osoby:
- posiada pozytywną opinię o sobie,
- nie neguje, ani nie przecenia swoich możliwości,
- ciągle pracuje nad sobą i doskonali się,
- obiektywne widzenie siebie pozwala jej z humorem patrzeć na swoje potknięcia,
- dostrzega absurdalność, głupotę i słabość innych ludzi, ale nie pogardza za to nimi,
- lubi przebywać z ludźmi,
- do innych zawsze odnosi się z szacunkiem i poważaniem, niezależnie od tego, czy ich lubi, czy nie,
- stara się nie być sędzią w różnych ludzkich trudnych sytuacjach,
- gdy jest sama, nie czuje się samotnie,
- krytykę wobec siebie przyjmuje spokojnie i stara się zrozumieć argumenty innych, a także wykorzystać ją do samodoskonalenia siebie,
- nie żywi urazy, ani niechęci do osób krytykujących ją,
- posiada jasno określony światopogląd, system wartości pozwalający jej na na właściwe postępowanie, ocenę świata i planowanie przyszlości.
UCZUCIA WYŻSZE - są to złożone uczucia społeczne, moralne, estetyczne.
Pojawiają się zwykle w końcowej fazie wieku dorastania.
Ważna staje się etyka i moralność. Młodzież wyrabia sobie swoje poglądy na temat zasad i norm w relacjach międzyludzkich. Ważne stają się kryteria dobra i zła.
Uczucia estetyczne - rozwija się wrażliwośc na poezję, literaturę, sztukę, muzykę, piękno przyrody.
W tym okresie młodzież sama podejmuje próby własnej twórczości.
ROZWÓJ KOMPETENCJI SPOŁECZNYCH
- okres powolnego usamodzielniania się i dążenie do niezależności
- coraz częściej młode osoby podejmują świadome, niezależne decyzje, wytyczają sobie różne cele i realizują je
Największy wpływ na rozwój społeczny mają trzy środowiska, w których najczęściej przebywa młodzież:
I. RODZINA - ciągle wychowawczy wpływ rodziny jest bardzo duży, a wynika to między innymi z tego, że to ona zaspakaja podstawowe potrzeby - materialne, uczuciowe i społeczne.
Jednak nieunikniony jest kryzys autorytetu rodziców. Jest to poniekąd efekt rozwoju myślenia abstrakcyjnego. Dzieci porównują swoich rodziców z innymi ludźmi i dostrzegają wiele błędów w ich postępowaniu, pozycji społecznej i innych, na które wcześniej nie zwracali większej uwagi.
II. SZKOŁA - klasa szkolna jast najsilniejszym czynnikiem wpływającym na rozwój społeczny w okresie dorastania. Tu młodzież uczy się różnych form kontaktów społecznych, zasad postępowania, a także norm współżycia zbiorowego.
Bardzo ważną rolę w procesie kształtowania właściwych kompetencji społecznych mają uczący nauczyciele, a przede wszystkim wychowawca klasy.
III. GRUPA RÓWIEŚNICZA POZASZKOLNA - inaczej grupki, paczki, bandy, większe grupy mniej lub bardziej sformalizowane i mniej lub bardziej zamknięte/otwarte dla innych.
W domu mamy kontrolę, w szkole też, ale w tego typu grupach nieformalnych już nie. Chyba, że są to niewielkie/elitarne paczki kilku osób, które systematycznie spotykają się ze sobą i rodzice znają ich członków. Jednak pełnej kontroli nawet tych małych grupek też nie ma możliwości.
Młodzież kocha mieć swoje tajemnice.
ROZWÓJ HETEROSEKSUALNY - jest to bardzo ważny aspekt życia nastolatków.
Powstaje zainteresowanie płcią przeciwną. W tym okresie tworzą się pierwsze pary, sympatie, miłości, przyjaźnie.
Pojawia się zainteresowanie sprawami seksualnymi. Młodziez szuka informacji na ten temat, chętnie miedzy sobą o nich rozmawia.
W tym okresie młodziez zaczyna być aktywna seksualnie. Jeżeli nie jest do tego kroku dobrze przygotowana, to może mieć różne, częto bardzo przykre konsekwencje.
