Przyczyny upośledzenia
ETIOLOGIA ZABURZEŃ bywa różna i niekiedy trudno ją ustalić jednoznacznie.
Nie zawsze jest tak, że palenie papierosów, picie alkoholu, leki, choroby matki i inne powodują taki sam skutek. Jednak są czynnikami ryzyka.
I. DZIEDZICZNE - geny otrzymane od rodziców są odpowiedzialne za wiele cech, w tym może być upośledzenie umysłowe. Często zdarza się, że upośledzeni umysłowo rodzice lub jedno z nich, posiadają takie dzieci.
II. GENETYCZNE - w momencie poczęcia niektóre geny dokonują mutacji i nabywają innych właściwości.
III. WPŁYW CZYNNIKÓW PATOGENNYCH w okresie życia płodowego , okresie okołoporodowym i w okresie postnatalnym dochodzi do uszkodzenie mózgu.
IV. ŚRODOWISKOWE - wpływ środowiska wychowawczego na rozwój jest ogromny i zaniedbania z jego strony mogą skutkować tzw. wtórnym upośledzeniem umysłowym. Obecnie coraz rzadziej spotykane, ale zdarza się.
PRZYCZYNY UPOŚLEDZENIA UMYSŁOWEGO
I. DZIEDZICZNE
- jeżeli urodzi się dziecko upośledzone umysłowo w rodzinie, w której rodzice, lub jedno z nich jest również upośledzone, to nikogo to nie dziwi. Jest to "rodzinna cecha" i nikt nie zadaje pytań "dlaczego?".
Zwykle tacy rodzice cieszą się swoim potomkiem, bardzo go kochają, w miarę swoich możliwości i umiejętności starają się zadbać o zaspokojenie jego potrzeb i nie protestują, kiedy jest propozycja szkoły specjalnej, bo sami taką ukończyli.
Pracując w szkole specjalnej często spotykałam się z takim rodowodem uczniów.
- Jakie były to rodziny? - różne.
W wielu przypadkach dzieci były głębiej upośledzone lub ze współtowarzyszącymi niepełnosprawnościami.
W takich sytuacjach widać było bezradnośc rodziców - nie rozumieli problemów dziecka, ale solidnie zgłaszali się na wizyty lekarskie, przestrzegali podawania leków, chętnie też korzystali z pomocy służb socjalnych.
Rozmowa z nimi zawsze jest trudna, bo nie rozumieją fachowego słownictwa, nie do końca rozumieją problemy swojego dziecka.
Interesująca bywa postawa dalszej rodziny.
Zwykle nie akceptują takich krewnych. Mają pretensje o posiadanie dzieci niepełnosprawnych, kiedy sami ledwo radzą sobie ze swoim życiem.
Bywa, że w takich rodzinach gości alkoholizm, chociaż jednego z rodziców i wtedy sytuacja dla dzieci staje się bardzo trudna. Wówczas wskazana jest interwencja służb socjalnych.
Ogólnie sytuacja socjalna i społeczna takich rodzin, kiedy nie mają odpowiedniego wsparcia bywa trudna.
W ostatnich latach rodzice z życiową niezaradnością/tak są określani/, często mają ograniczone prawa rodzicielskie, a dzieci wychowują się w specjalnych ośrodkach lub rodzinach zastępczych.
Dzieci poza domem rodzinnym są lepiej zaopiekowane - chodzi o lepsze zaspakajanie potrzeb materialnych, większe zaangażowanie w pomoc w nauce, rewalidacji i to jest dla tych dzieci korzystne. Daje im to większe szanse na wypracowanie u siebie większej pewności siebie i lepszego przygotowania do jak najlepszego funkcjonowania w społeczeństwie.
Gorzej z rozwojem własnej tożsamości i rodzinnej ciągłości.
Jest jeszcze problem ciągłych zmian tych środowisk, brak ciagłości wychowawczej.
Dzieci czasem wzruszająco opowiadają ja były "wyrywane" z rodzinnych domów, zupełnie nie rozumiejąc całej sytuacji. Zawsze to pamiętają, dość szczegółowo o tym mówią i jest to dla nich silna trauma.
Nowe środowiska wychowawcze nie zawsze troszczą się o jak najmniej bolesne zadaptowanie się w nowym domu.
Miałam pod opieką dziewczynkę, która do 10 roku życia zastępczy dom miała zmieniany kilkakrotnie. Do żadnego z nich nie była przywiązana. Jej jedyną osobą i domem, do którego odnosiła również swój życiowy kalendarz była babcia. Tą wspaniałą więź przerwała śmierć babci, ale o tym w innym czasie.
II. WADY GENETYCZNE I CHROMOSOMOPATIE
- jedno z rodziców nosi błąd genetyczny lub w momencie łączenia się komórek rozrodczych jajeczka i plemnika dochodzi do mutacji/błędu.
Jako przykład wymienię najczęściej występującą wadę genetyczną - trisomię - zwaną zespołem Downa. Zamiast dwóch chromosomów występują trzy.
Inne często spotykane to z. Turnera, z.Retta, z.Kruchego, z.Aspergera, z.Willego Pradera i wiele innych rzadzej występujących.
Sposób dziedziczenia oraz zespół charakterystycznych cech jest bardzo szczegółowo określony dla każdej wady genetycznej.
Jako najczęstsze przyczyny wymienia się:
- wiek matki - pw 35 r.ż lub zbyt młoda,
- energia promienista - współcześnie wszechobecna,
- choroby matki - szczególnie neurologiczne, psychiczne, uzależnienia,
- zanieczyszczenia środowiska
* W przypadku wad genetycznych może dochodzić do wzajemnego obwiniania się za niepełnosprawność dziecka i konfliktów na tym tle. w praktyce spotykałam się z takimi rodzinami. Ogólnie sytuacje rodzin z niepełnosprawnym dzieckiem są trudne, a jeszcze konflikty, czy całkowite wycofanie jednego z rodziców z wychowania i troski o dziecko pogarsza sytuację.
Najczęściej trudno pogodzić się jest ojcom tych dzieci i to oni - bywa, ze pakują walizki. Są to sytuacje dramatyczne, ale zdarzają się.
III. WPŁYW CZYNNIKÓW PATOGENNYCH W OKRESIE PŁODOWYM, OKOŁOPORODOWYM I POSTNATALNYM.
Możliwe czynniki uszkadzające:
- toksoplazmoza, nadużywanie alkoholu, ospa wietrzna, HIV, opryszczka, różyczka - jest przyczyną uszkodzenia mózgu i niepełnosprawności
- zaburzony metabolizm białek, tłuszczu, węglowodanów - należy wykluczyć z diety te składniki, których organizm nie przyswaja, bo powodują wydzielanie się toksyn, które powoli uszkodzają system nerwowy.
Następuje spowolnienie rozwoju, aż do wystąpienia upośledzenia umysłowego. Jako przykład podam fenyloketonurię - tu należy całkowicie wykluczyć z diety białko,
- niedotlenienie mózgu,
- urazzy psychiczne i fizyczne uszkadzające układ nerwowy
IV. ŚRODOWISKOWE
- inaczej zaniedbanie wychowawcze i edukacyjne w środowisku wychowawczym.
Jeszcze kilkanaście lat wstecz, tzw wtórne upośledzenie spotykano dość często.
Obecnie przy większym dostępie do żłobka, przedszkola, obowiązkowe zerówki sprawiły, że drastycze zaniedbania spotykane są zdecydowanie rzadziej.
Jest też większa dostępność do psychologów dziecięcych i wcześnij można różnego rodzaju nieprawidłowości rozwojowe zdiagnozować i poddać je fachowej terapii.
Niekorzyste dla rozwoju są patologiczne środowiska wychowawcze - narkomania, alkoholizm, konflikty rodzinne połączone z przemocą psychiczną i fizyczną, niedostatek materialny, niewłaściwe metody wychowawcze.
